1964 VE 1967 KIBRIS KRİZLERİ SIRASINDA ABD’NİN KIBRIS POLİTİKALARI, BÖLÜM 12
B. Kıbrıs’ta ve Kıbrıs Sorununda Yaşanan Gelişmeler
1. Kıbrıs’ın İç ve Dış Politika Uygulamalarına ABD’nin Tepkisi
İki kriz arasındaki dönemde ABD’nin Kıbrıs sorununa yönelik politikasını
etkileyen unsurlar sadece Türkiye ve Yunanistan ile olan ilişkileri değildi. Bu
dönemde Kıbrıs’ta yaşanan gelişmeler de ABD’nin Kıbrıs sorununa yaklaşımı
açısından belirleyici rol oynuyordu. Adadaki en büyük siyasi güce sahip kişi olan
Makarios’un Kıbrıs’ın iç ve dış politikalarındaki eylemleri, iki müttefikiyle arasını
düzeltmeye çalışan ABD için sorun oluşturmaya devam ediyordu.
1964 yılında ABD’nin sorunu çözmeye yönelik çabalarında aşamadığı
engellerden biri olan Makarios, ABD’li yetkililerin Kıbrıs sorununa kendisini
dışlayarak çözüm üretme girişimlerine karşı koyabilmek için SSCB’nin kendisine
verdiği desteğin devam etmesi gerektiğini biliyordu. Moskova, 1964 krizinin son
perdesini oluşturan Erenköy - Mansura olayları sırasında Türkiye’nin gerçekleştirdiği hava müdahalesi sonrası Makarios’un yardım talebine, başpiskoposun beklediği boyutta cevap verememişti. Ancak bunun telafisi sayılabilecek gelişme çok geçmeden gerçekleşti. Olaylar yatıştıktan sonra SSCB lideri Kruşçev’in Makarios’un çağrısına olumlu cevap vermesi üzerine, yardımın kapsamını görüşmek için Kıbrıs Rum Toplumu Meclisi üyelerinden Vassos Lyssarides ve ardından da Kıbrıs Dışişleri Bakanı Kyprianou Moskova’ya gönderildi. Görüşmeler sonucu 1 Ekim 1964’te SSCB ile Rum Hükümeti arasında bir askeri yardım anlaşması imzalandı.451 Anlaşma uyarınca SSCB, Kıbrıs ordusunun modernleşmesi için gerekli teçhizatı verecekti. Bu teçhizatın ne olduğu konusunda ayrıntılı bilgi verilmemekle beraber, konvansiyonel
silahlar, torpido, avcı uçakları, radar sistemleri, uçaksavar topları ve roketler olduğu belirtiliyordu.452 Yardımın amacı ise “Kıbrıs’ın hürriyet ve toprak bütünlüğünün korunması” olarak tanımlanıyordu.453
ABD, Kıbrıs ile SSCB arasındaki dayanışmadan ve Yunanistan’ın bu duruma
göz yummasından duyduğu memnuniyetsizliği gerek Rum gerekse Yunan yetkililerle yapılan görüşmelerde dile getirdi. ABD’li yetkililer tarafından, SSCB’nin esas amacının NATO müttefikleri arasındaki mevcut gerilimi artırmak olduğu, Kıbrıs’ın bağlantısızlık politikasından Doğu Bloku lehine sapmasının ABD - SSCB arasında büyük sorunlara yol açabileceği vurgulandı.454 SSCB ile Türkiye arasındaki yakınlaşmanın zaman içinde Moskova’nın Makarios’a verdiği siyasi desteği sınırlaması sonucu ABD’nin ilgisi bu kez, Kıbrıs’ın Çekoslovakya tarafından silahlandırılması konusuna yoğunlaştı.455 Makarios’un aldığı silahları adadaki Türkler üzerinde kullanarak Türkiye ile Yunanistan’ı yeniden savaşın eşiğine getireceğini düşünen ABD, Yunan yetkililere sert mesajlar vererek bu durumun önüne geçilmesini istedi.456 Bu gelişmelere bir de Makarios’un bağlantısızlık politikasını aktif biçimde devam ettirmesi eklenince ABD, Kıbrıs’a yaptığı küçük boyutlardaki yardımı Kasım 1966’da tamamen durdurdu.457
Kıbrıs’ta ABD’nin rahatsızlık duyduğu başka bir gelişme ise Makarios’un
adadaki Türklerin tepki gösterdiği faaliyetlere devam ederek Doğu Akdeniz’deki
gerilimi artırmasıydı. ABD’nin Kıbrıs Büyükelçisi Belcher, 2 Aralık 1964’te ABD
Dışişleri Bakanlığı’na gönderdiği telgrafta Makarios’un “bütün bu olaylara neden
olan anayasada değişiklik önerilerinin büyük kısmına adım adım ulaştı[ğını]”
belirtiyordu.458
Bağımsız bir devletin cumhurbaşkanlığını yapmanın avantajlarını gören
Makarios 1960 sisteminin Türk topluluğuna tanıdığı hakları ortadan kaldırarak
kendisini kısıtlayabilecek bütün siyasi engellerden kurtulmak istiyordu. Bu yönde atılan bir adım da 20 Temmuz 1965’te Kıbrıs Bakanlar Konseyi’nin mevcut Seçim Yasası’nı değiştirme amacıyla toplanmasıydı. Krizin ilk günlerinden beri Kıbrıs Temsilciler Meclisi’nin Türk üyeleri meclis toplantılarına katılmıyorlardı. 1965 Temmuzu’nda meclis toplantılarına katılma yönünde yaptıkları başvuru da
reddedilmişti.459 Bu sırada toplanan Bakanlar Konseyi, Türk ve Rum toplulukların ayrı seçmen kütüklerine sahip olmalarını ve temsilci seçilirken ayrı oylamalar yapılmasını öngören Seçim Yasası’nı ilga edecek bir tasarıyı onayladı. Garantör güçler olan Türkiye ve İngiltere’nin bu düzenlemenin Kıbrıs’ın anayasasına aykırı olduğunu belirterek yaptıkları itirazlara ise Kıbrıs’ın iç işlerine müdahale edildiği söylenerek karşı çıkıldı. Bununla birlikte tepkiler nedeniyle yeni düzenlemenin yürürlüğe sokulması ertelendi.460
Bu dönemde SSCB’nin Kıbrıs sorununa yönelik tutumunun değişmesine ve
Kıbrıs - Yunanistan ilişkilerindeki anlaşmazlık noktalarının461 gözle görülür şekilde artmasına rağmen, Makarios’un ABD’nin ve Türkiye’nin uyarılarını görmezden gelerek Kıbrıs sorununu sıcak tutmaya yol açan eylemlerde bulunabilmesinde ki başlıca neden, Kıbrıslı Rumların bağlantısız ülkelerden ve Birleşmiş Milletler’den gördüğü destekti. 5 - 10 Ekim 1964’te Kahire’de bağlantısız ülkelerin devlet ve hükümet başkanlarının katılımıyla toplanan konferans sırasında yayınlanan bir bildiride Kıbrıs’ın tam bağımsızlığı ve egemenliği için çağrıda bulunuluyordu.462
Ayrıca BM Arabulucusu Tuomioja’nın vefatı nedeniyle yerine atanan Galo
Plaza’nın463 Kıbrıs sorunuyla ilgili 26 Mart 1965’te yayınladığı rapor ve BM Genel Kurulu’nun 18 Aralık 1965’te kabul ettiği 2077 sayılı karar da Rumları memnun eden ve Makarios’un elini güçlendiren gelişmelerdi.464
2. Birleşmiş Milletler’de Kıbrıs Sorunu ve ABD’nin Tutumu
BM Arabulucusu Plaza’nın raporu,465 Kıbrıs sorununun çözümü konusunda
1960 Antlaşmaları’na eleştirel yaklaşan ve Türkiye’nin savunduğu federasyon
çözümünün uygulanabilmesi için Kıbrıs’ta yeterli şartların var olmadığını belirten bir rapor olması nedeniyle Kıbrıslı Türklerin ve Türkiye’nin tepkisini çekti. Türkiye Plaza’nın bir arabulucudan ziyade bir hakem gibi davrandığını öne sürerek yetkisini aştığını belirtti. Buna karşın Galo Plaza Raporu, Makarios liderliğindeki Rum topluluğu ve Yunanistan tarafından olumlu karşılandı.466 ABD, Türkiye’nin Galo Plaza’nın raporunu ve arabuluculuğunu reddetmesine yönelik herhangi bir olumsuz ya da eleştirel açıklamada bulunmadı. BM arabuluculuğunun soruna çözüm getiremeyeceği yönündeki inanca dayanan bu tutum, ABD’nin çok açık biçimde olmasa da rapor konusunda Türkiye’ye verdiği desteğin göstergesiydi.467
BM Genel Kurulu’nun 2077 sayılı kararında ise, Kıbrıs’ın “herhangi bir dış
müdahale veya etki olmadan tamamen egemen ve bütünü ile bağımsız olma hakkına ve bu hakkı tamamen kullanabilme yeteneğine sahip olduğu” belirtiliyordu.468 Hem Türkiye’nin askeri müdahalesine hem de taksimi içerebilecek bir çözüme karşı çıkan hükümleri nedeniyle Türkiye kararın karşısındaydı.469 İçeriği bakımından “tümüyle Rum tarafının görüşünü yansıtan” bu kararın470 oylanması sırasında 47 üye lehte, 5 üye aleyhte oy kullandı; 11 üye oylamaya katılmadı ve 54 üye de çekimser kaldı.471 Türkiye ile birlikte aleyhte oy kullanan ülkelerden biri de ABD’ydi. ABD Hükümeti, karardaki birçok öğeyi onaylamasına rağmen olumsuz oy kullanarak aslında Türkiye’ye önemli bir jest yapmıştı.472 “ABD’nin Kıbrıs konusunda daha önceki tutumuna tamamen zıt olan bu oyu, Başkan Johnson’ın ünlü mektubunun yarattığı tepkiyi bir ölçüde yumuşatma girişimiydi.”473 Aynı zamanda bu tutum, ABD’nin “Makarios liderliğindeki Kıbrıs Yönetimi’nin politikasından pek hoşnut olmadığını” da göstermekteydi.474
C. ABD’nin Kıbrıs Sorununun Çözümüne Yönelik Çabaları
1. ABD’nin Kıbrıs Sorununda “Ön Plana Çıkmama” Taktiği
1964 krizi boyunca ABD, Kıbrıs sorununa kalıcı bir çözüm bularak
NATO’nun güneydoğu kanadını sürekli tehdit eden bu anlaşmazlıktan kurtulmaya yönelik -özellikle yaz aylarında yoğunlaşan- çabalarında başarısız olmuştu. Ancak öncelikli amaç olan Türk - Yunan savaşının önlenmesi konusunda istediğini elde etmişti. 30 Kasım 1964’te ABD Dışişleri Bakanlığı’na gönderdiği telgrafta ABD’nin Türkiye Büyükelçisi Hare, savaş ihtimalinin tamamen ortadan kalkmış olmasa da kısa vadede olası görünmemesi nedeniyle bu öncelikli amaca başarıyla ulaşıldığını söylüyordu. Fakat Hare’e göre, bölgedeki ABD etkisi açısından uzun vadede çok kötü sonuçlar doğurabilecek yeni sorunlar ortaya çıkmaktaydı. NATO’nun model üyeleri olan Yunanistan ve Türkiye, hızla bu örgüte ağır eleştirilerin yönetildiği ve bağlantısızlık taraftarı seslerin yükseldiği ülkeler hâline gelmekteydi.475
Washington’dan da açıkça görülebilen bu gelişmeler nedeniyle ABD, kriz
sonrası dönemde Kıbrıs sorunu ile arasına mesafe koymaya özen gösterdi. Ancak ABD’li yetkililer “hiç beklenmedik anda patlayıp Batı ittifakına zarar vermesine” engel olmak için Kıbrıs sorununu kesin olarak çözme düşüncesini de hâlâ muhafaza ediyorlardı.476 Sonuçta, mesafeyi korumak şartıyla sorunun çözülmesini sağlamanın yolunun “ABD’nin arabuluculuğuyla değil fakat baskısıyla Türkiye ile Yunanistan’ın çözüm için içeriği gizli ikili görüşmeler yapmaları”ndan geçtiği düşüncesi ortaya çıktı. ABD’li diplomatlara, Türk ve Yunan yetkililerle yapacakları görüşmelerde bu yönde telkinde bulunmaları talimatı verildi.477 ABD’nin herhangi bir planı ya da önerisi olmadığı resmi tutum devam ettirilirken478 hâlâ arzulanan çözümün Acheson’ın arabuluculuğu sırasında da elde edilmeye çalışılan “imtiyazlı enosis” olduğu yönünde imalarda bulunulması öngörüldü.479
Makarios’un ikili görüşmeleri engelleme girişimlerini önlemek için de
Kıbrıslı Rum yetkililere, Kıbrıslı Türklere veya Türkiye’ye doğrudan görüşmeler
yapılması yönünde çağrıda bulunmaları telkin edilecekti. Krizden bunalan
Türkiye’nin [neredeyse hiçbir siyasi uygulamasını tanımadığı ve sadece Rum
yetkililerden oluşan Kıbrıs Hükümeti’nden gelecek] böyle bir çağrıya olumlu cevap vereceği düşünülüyordu.480 Fakat Türkiye’de 26 Şubat 1964’te yaşanan iktidar değişikliği sonucu Suat Hayri Ürgüplü başbakanlığında yeni bir hükümet kurulmuştu ve ABD’li yetkililerin izlenimlerine göre, bu yeni hükümet Kıbrıs konusunda İnönü Hükümeti’nden daha sert bir politika izleme arzusundaydı.481 Bu nedenle daha olası görülen seçenek üzerinde yoğunlaşıldı ve Türkiye ile Yunanistan’ın ikili görüşmelere başlamaları konusunda çaba gösterildi.
ABD’nin bu arzusu Mayıs 1965’te Londra’da yapılan NATO Dışişleri
Bakanları toplantısı sırasında gerçekleşti. Türkiye Dışişleri Bakanı Hasan Esat Işık ile Yunanistan Dışişleri Bakanı Stavros Costopoulos, Kıbrıs üzerine yaptıkları
görüşmede “diplomatik kanallarla görüşmelere devam etme” konusunda anlaştılar.482
Bu olumlu gelişmeye rağmen Makarios, Londra’da yapılan görüşmenin adanın
taksimine yol açabileceğini söyleyerek ABD’nin umutlarına yeniden gölge düşürdü. Hatta Makarios’un bu sözleri üzerine Costopoulos, Atina’ya döndükten sonra, Londra’daki görüşmelerde Kıbrıs sorununa değinilmediği ve bu sorunun “yalnızca Birleşmiş Milletler sorunu olduğu ve Türk - Yunan görüşmesi[nin konusu] olamayacağı anlayışından ayrılmayacağı” yönünde bir açıklama yapmak zorunda kaldı.483
Bu durum Makarios’un Yunanistan üzerinde ne kadar etkili olduğunun açık
bir göstergesiydi. Makarios’un bu etkisi, o dönemde Yunanistan’da yaşanan siyasi istikrarsızlık nedeniyle giderek artmaktaydı. Yunan siyasetindeki istikrarsızlığın Kıbrıs konusunda Türkiye ile yapılan görüşmeler üzerinde de olumsuz etkisi vardı.484
ABD’nin Kıbrıs sorununa yönelik stratejisini sekteye uğratan bu istikrarsız ortamda, 1965 Eylülü’nde Stephanos Stephanopoulos Hükümeti’nin kurulması, ABD tarafından memnuniyetle karşılandı.485
BU BÖLÜM DİPNOTLARI;
451 Aziz, “1964 Yılında Kıbrıs…,” s. 197-198.
452 Keesing’s Contemporary Archives, Vol. XVI, (1963-1964), s. 20371.
453 Aziz, op. cit., s. 198. Anlaşma ile birlikte yayınlanan ortak bildiri için bkz. Ibid., s. 198-199. 454 “Telegram From the Embassy in Greece to the Department of State,” Athens, September 16, 1964,
http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/johnsonlb/xvi/4769.htm (Erişim Tarihi: 25.05.2009);
“Memorandum of Conversation,” Washington, September 18, 1964,
http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/johnsonlb/xvi/4769.htm (Erişim Tarihi: 25.05.2009);
“Memorandum of Conversation,” New York, December 4, 1964,
http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/johnsonlb/xvi/4769.htm (Erişim Tarihi: 25.05.2009); “Telegram
From the Embassy in Cyprus to the Department of State,” Nicosia, February 1, 1965,
http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/johnsonlb/xvi/4769.htm (Erişim Tarihi: 25.05.2009).
455 Makarios, Ulusal Muhafız Alayı’nda General Grivas’ı destekleyen çok sayıda komutan bulunması nedeniyle, daha çok kendi denetiminde tutacağı bir “Özel Muhafız” birliği kurdu ve bu yeni askeri gücü, Ekim 1966’da Çekoslovakya’dan temin ettiği silahlarla donattı. Bkz. Karolos Zahariadis, Kıbrıs, çev. Yusuf Alp, İstanbul, Birikim Yayınları, 1979, s. 46; Crawshaw, op. cit., s. 373. Bu
girişim Türkiye, Yunanistan ve İngiltere tarafından tepkiyle karşılandı. Türkiye, Çekoslovakya’dan alınan silahların Rum toplumunu, Türk toplumu karşısında daha güçlü kılacağını ve bu silahların kendi soydaşlarına karşı kullanılacağını düşündüğünden; Yunanistan, Makarios’un bu girişiminin “Kıbrıs Rum toplumu içinde bölünmelere yol açacağı” endişesini taşıdığından; İngiltere ise, Kıbrıs’ın sosyalist bir ülke tarafından silahlandırılması ile Doğu Akdeniz’de SSCB’nin etkisinin daha da artmasından endişe duyduğundan, bu üç ülke de söz konusu silahların BM Barış Gücü’ne teslim edilmesini istedi. Bkz. Zahariadis, op. cit., s. 46; Fırat, op. cit., s. 219.
456 “Telegram From the Department of State to the Embassy in Greece,” Washington, March 15, 1965,
http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/johnsonlb/xvi/4770.htm (Erişim Tarihi: 25.05.2009); “Telegram
From the Embassy in Greece to the Department of State,” Athens, March 16, 1965,
http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/johnsonlb/xvi/4770.htm (Erişim Tarihi: 25.05.2009); “Telegram
From the Embassy in Greece to the Department of State,” Athens, January 18, 1967,
http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/johnsonlb/xvi/4764.htm (Erişim Tarihi: 25.05.2009); “Telegram
From the Embassy in Greece to the Department of State,” Athens, February 13, 1967,
http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/johnsonlb/xvi/4764.htm (Erişim Tarihi: 25.05.2009).
457 Adams ve Cottrell, op. cit., s. 68-69.
458 “Telegram From the Embassy in Cyprus to the Department of State,” Nicosia, December 2, 1964,
http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/johnsonlb/xvi/4769.htm (Erişim Tarihi: 25.05.2009).
459 Ehrlich, “Cyprus, the ‘Warlike Isle’…,” s. 1052, 1079-1080.
460 “Report By The Secretary-General On Recent Developmenst In Cyprus,” S/6569, 29 July 1965,
http://daccessdds.un.org/doc/UNDOC/GEN/NL6/505/72/PDF/NL650572.pdf?OpenElement (Erişim Tarihi: 25.05.2009).
461 Bu anlaşmazlık noktalarından en önemlisi Makarios’un enosis konusunda değişen tutumudur. Ehrlich’in de vurguladığı gibi, Makarios’un enosisle ilgili tutumu Kıbrıs sorunuyla ilgilenen kişiler arasında ihtilaf konusu olmuştur. Bir iddiaya göre, Makarios ancak Kıbrıs’ın Yunanistan ile birleşmesi sayesinde kurulacak yeni birliğin başbakanı olması durumunda enosis lehine hareket etmeyi kabul edecektir. Bkz. New York Times, Oct. 18, 1964’ten aktaran Ehrlich, op. cit., s. 1026. [Bu ihtimal Askeri Cunta’nın yönetiminde o an için kaybolmuştur. Bkz. Ehrlich, Cyprus 1958-1967, s. 95] Başka bir iddiaya göre Makarios için enosisin şartlarından biri adadaki üslerin kaldırılmasıdır. Bkz. George Mikes, “Letter from Cyprus,” in The Cyprus Dilemma, Institute for Mediterranean Affairs, s. 64’ten aktaran Camp, op. cit., s. 52. Bununla birlikte Denktaş’a göre, Makarios hiçbir zaman ve hiçbir koşulda enosisten vazgeçmemiştir. Bkz. Denktaş, Kıbrıs Girit Olmasın, s. 36. Bu konudaki en tatmin edici yorum ise Gürel’e aittir. Buna göre, Kıbrıs Rum toplumu içinde siyaset yapabilmek için enosis taraftarı olmak ya da en azından öyle görünmek gerekmektedir. Çünkü enosis Rumlar açısından bir tabudur. 1964’ten itibaren Yunanistan’daki hükümetlerle ters düşmeye başlayan, özellikle de Albaylar
Cuntası’yla arası hiç de iyi olmayan -ve ticaret ve turizm gelirlerindeki artışla birlikte enosisi eskisi kadar istemeyen- Rum sermayesi ile AKEL’in desteğini sağlayan Makarios bile demeç ve konuşmalarında mutlaka enosis amacından söz etmektedir. Bkz. Gürel, op. cit., s. 62.
Makarios’un enosis lehine yaptığı açıklamalara rağmen Kıbrıs’ın bağımsızlığını sürdürmeye yönelik faaliyetlerde bulunmasının bir nedeni de SSCB’nin enosis karşıtı tutumudur. SSCB, Makarios’a Kıbrıs Hükümeti’nin amacının enosis olması durumunda iki ülke arasındaki işbirliğinin ortadan kalkacağını belirtmiştir. Hatta enosis ilan edilip de Türkiye bunun üzerine adaya müdahalede bulunursa SSCB’nin herhangi bir eylemde bulunmayacağı vurgulanmıştır. Bkz. “Telegram From the Embassy in Cyprus to the Department of State,” Nicosia, February 1, 1965, http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/johnsonlb/xvi/4769.htm (Erişim Tarihi: 25.05.2009). Enosis konusunda Kıbrıs’taki bazı öğeler ile Yunanistan arasında var olan fikir ayrılığının en somut göstergesi Makarios - Grivas anlaşmazlığı olmuştur. Bkz. Danopoulos, op. cit., s. 260-261; Campbell,
“The United States…,” s. 15; Dobell, op. cit., s. 287-288; Vanezis, op. cit., s. 133; Fırat, op. cit., s. 217-219; “Memorandum of Conversation,” Washington, November 9, 1964,
http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/johnsonlb/xvi/4769.htm (Erişim Tarihi: 25.05.2009); “Telegram From the Embassy in Greece to the Department of State,” Athens, February 16, 1965,
http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/johnsonlb/xvi/4770.htm (Erişim Tarihi: 25.05.2009). Stern’e göre Makarios bu dönemde enosise ulaşılması yönündeki baskılara “adeta bir ip cambazı gibi davranarak izlediği kurnazca ve planlı sürüncemede bırakma politikası” yardımıyla karşı koyabilmiştir. Bkz.
Laurence Stern, “Bitter Lessons: How We Failed in Cyprus,” Foreign Policy, No. 19 (Summer 1975), s. 38.
462 “Memorandum of Conversation,” Washington, September 24, 1965,
http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/johnsonlb/xvi/4771.htm (Erişim Tarihi: 25.05.2009); Oberling, op.cit., s. 100. 463 Cenevre Görüşmeleri sırasında, 16 Ağustos 1964’te rahatsızlanan Tuomioja, 9 Eylül 1964’te vefat
etmiştir. Bunun üzerine BM Genel Sekreteri, ilgili devletlerin rızasını alarak 16 Eylül 1964’te Ekvator
Devlet Başkanı Galo Plaza’yı arabulucu olarak atamıştır. Bkz. Keesing’s Contemporary Archives,
1963-1964, Vol. XVI, s. 20269.
464 Oberling, op. cit., s. 100-101; Ertekün, op. cit., s. 21; Adams, op. cit., s. 489.
465 “Report of the United Nation’s Mediator on Cyprus to the Secretary-General,” 26 March 1965,
http://daccessdds.un.org/doc/UNDOC/GEN/N65/053/91/PDF/N6505391.pdf?OpenElement (Erişim
Tarihi: 25.05.2009).
466 Ehrlich, “Cyprus, the ‘Warlike Isle’…,” s. 1086-1088; Sönmezoğlu, Tarafların Tutum…, s. 7980;
Sarıca, et al., op. cit., s. 92-93; Toluner, op. cit., s. 208-219; Ertekün, op. cit., s. 20-21; Bölükbaşı, “The Cyprus Dispute and…,” s. 419; Camp, op. cit., s. 61; “Telegram From the Department of State to Secretary of State Rusk, at Tehran,” Washington, April 6, 1965,
http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/johnsonlb/xvi/4770.htm (Erişim Tarihi: 25.05.2009); “Telegram
From the Embassy in Greece to the Department of State,” Athens, April 9, 1965,
http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/johnsonlb/xvi/4770.htm (Erişim Tarihi: 25.05.2009).
467 Sönmezoğlu, ABD’nin Türkiye…, s. 19-20; Uslu, op. cit., s. 180; Van Coufoudakis, “The
Dynamics of Political Partition and Division,” içinde Van Coufoudakis, (der.), Essays on the Cyprus
Conflict, New York, Pella Publishing Company, 1976, s. 43-44.
468 “Question of Cyprus,” 2077 (XX), 18 December 1965,
http://daccessdds.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/218/40/IMG/NR021840.pdf?OpenElement (Erişim Tarihi: 25.05.2009).
469 UN Gen. Ass. Prov. Rec. 20th Sess., Plenary 47-52 (A/Pv. 1402) (1965) ve New York Times, Dec. 21, 1965, p. 4, col. 6’dan aktaran Ehrlich, op. cit., s. 1083; “Telegram From the Embassy in Turkey to the Department of State,” Ankara, December 20, 1965,
http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/johnsonlb/xvi/4771.htm (Erişim Tarihi: 25.05.2009).
470 Toluner, op. cit., s. 223.
471 UN Gen. Ass. Prov. Rec. 20th Sess., 1402d Meeting 31 (A/Pv. 1402) (1965)’ten aktaran Ehrlich, op. cit., s. 1083. Karar süreci hakkında bilgi ve oy dağılımı konusundaki yorumlar için bkz. Ehrlich, op. cit., s. 1083-1084; Gönlübol ve Ülman, op. cit., s. 143-146; Sarıca, et al., op. cit., s. 103-113; Toluner, op. cit., s. 219-226; Sönmezoğlu, Tarafların Tutum…, s. 80-82.
472 Dobell, op. cit., s. 283.
473 Gönlübol, “NATO, USA and…,” s. 31.
474 Sönmezoğlu, ABD’nin Türkiye…, s. 22.
475 “Telegram From the Embassy in Turkey to the Department of State,” Ankara, November 30, 1964,
http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/johnsonlb/xvi/4769.htm (Erişim Tarihi: 25.05.2009).
476 Uslu, op. cit., s. 186.
477 “Telegram From the Department of State to the Embassy in Greece,” Washington, January 28,
1965, http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/johnsonlb/xvi/4769.htm (Erişim Tarihi: 25.05.2009);
“Telegram From the Department of State to the Embassy in Greece,” Washington, March 18, 1965,
http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/johnsonlb/xvi/4770.htm (Erişim Tarihi: 25.05.2009).
478 “Memorandum of Conversation,” Washington, February 4, 1965,
http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/johnsonlb/xvi/4769.htm (Erişim Tarihi: 25.05.2009).
479 “Telegram From the Department of State to the Embassy in Greece,” Washington, April 20, 1965,
http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/johnsonlb/xvi/4770.htm (Erişim Tarihi: 25.05.2009).
480 “Telegram From the Department of State to the Embassy in Cyprus,” Washington, March 26,
1965, http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/johnsonlb/xvi/4770.htm (Erişim Tarihi: 25.05.2009).
481 “Telegram From the Embassy in Turkey to the Department of State,” Ankara, March 19, 1965,
http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/johnsonlb/xvi/4770.htm (Erişim Tarihi: 25.05.2009); “Telegram From the Embassy in Iran to the Department of State,” Tehran, April 9, 1965,
http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/johnsonlb/xvi/4770.htm (Erişim Tarihi: 25.05.2009). Sonradan iktidara gelecek olan Demirel Hükümeti’nin de öncülleri gibi, Kıbrıs sorununu Türkiye ile Makarios rejimi arasındaki bir sorun olarak değil, bir Türk - Yunan sorunu olarak değerlendirmesi [Bkz. Bölükbaşı, The Superpowers and…, s. 129-130] ABD’nin bu isteğinin kısa vadede gerçekleşmeyeceğini gösterdi.
482 Robert Henry Stephens, Cyprus: A Place of Arms, London, Pall Mall Press, 1966, s. 203;
“Telegram From Secretary of State Rusk to the Department of State,” London, May 13, 1965,
http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/johnsonlb/xvi/4770.htm (Erişim Tarihi: 25.05.2009).
483 Papandreou, op. cit., s. 173.
484 Stephens, op. cit., s. 203; “Memorandum of Conversation,” Washington, September 24, 1965,
http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/johnsonlb/xvi/4771.htm (Erişim Tarihi: 25.05.2009).
485 ABD’nin bu yeni hükümete yönelik desteğine daha önce değinilmişti. Bkz. supra, s. 135-136.
13 CÜ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR,
***
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder